आपले अहंकारी व्यक्तिमत्व नाही ना ?
आपले अहंकारी व्यक्तिमत्व नाही ना ?
अहंकारी व्यक्तिमत्व म्हणजे, अशा प्रकारचे व्यक्तिमत्व ज्यामध्ये व्यक्ती आपल्या स्वभाव, उपलब्धी, किंवा स्थितीचा गर्व करतो आणि इतरांपेक्षा स्वतःला अधिक महत्त्वाचे आणि श्रेष्ठ समजते. अहंकार असलेल्या व्यक्तीला इतरांच्या भावना, विचार किंवा गरजा कधीच महत्त्वाच्या वाटत नाहीत. त्याला त्याचं विचार, कृती, आणि दृष्टिकोन इतरांपेक्षा सर्वोत्तम वाटतं.
अहंकारी व्यक्तिमत्व असलेल्या व्यक्तींचे काही मुख्य गुण दोष हे आहेत:
1.आत्ममग्नता (Self-centeredness): अहंकारी व्यक्ती हे नेहमीच आपल्याच विचारांमध्ये, इच्छांमध्ये आणि गरजांमध्ये हरवलेले असते. दुसऱ्यांचे विचार, भावना किंवा आवश्यकतांबद्दल त्यांना कमी कळतं किंवा ते दुर्लक्षित करतात.
2.दुसऱ्यांचा आदर न करणे (Lack of respect for others): अहंकार असलेल्या व्यक्तीला दुसऱ्यांच्या किमतीची किंवा त्यांच्या योगदानाची किंमत नाही असते. ते स्वतःला दुसऱ्यांपेक्षा श्रेष्ठ समजतात.
2.अवाजवी गर्व (Excessive pride): या व्यक्ती त्यांच्या उपलब्धी, सामाजिक स्थिती किंवा इतर गुणांवर गर्व करतात, आणि त्यामुळे त्यांना त्यांच्या चुका दिसत नाहीत.
3.समविचार किंवा सहकार्याचा अभाव (Lack of collaboration): अहंकारामुळे त्या व्यक्तीला इतरांबरोबर काम करण्यास किंवा सहकार्य करण्यास प्रोत्साहन मिळत नाही. त्या व्यक्तीला स्वतःचंच काम योग्य आणि सर्वोत्तम वाटतं.
4.नकारात्मक संवाद (Negative communication): अहंकारी व्यक्ती संवादात इतरांना अपमानित करतात, त्यांना कमी लेखतात किंवा त्यांची मतं नाकारतात. त्यांना लगेचच दुसऱ्यांचे मत बदलवण्याची इच्छा असते.
5.परिस्थितीला नकारात्मक पद्धतीने स्वीकारणे (Inability to accept failure): अहंकारी व्यक्ती कधीच पराभव किंवा चुका स्वीकारत नाहीत. ते त्यांना निरंतर इतरांवर आरोप करतात किंवा परिस्थितीला दोष देतात.
अशा व्यक्तिमत्वाच्या व्यक्तीला हे लक्षात घेणं महत्त्वाचं आहे की, आत्मविश्वास आणि अहंकार यामध्ये फरक आहे. अहंकार हे व्यक्तीला इतरांच्या बाबतीत नकारात्मक वाटा काढतो, तर आत्मविश्वास सकारात्मक आणि प्रेरणादायक वातावरण निर्माण करत असतो.
अहंकारी व्यक्तीची कार्यक्षमता अनेक वेगवेगळ्या पद्धतींनी प्रभावित होऊ शकते. अहंकारामुळे काही सकारात्मक बाजू असू शकतात, पण सामान्यतः अहंकारी व्यक्तीच्या कार्यक्षमता मध्ये काही नकारात्मक पैलू जास्त दिसतात. ते म्हणजे खालील प्रमाणे आहेत:
1. सामूहिक कामात अडचणी:
अहंकारी व्यक्तीला सहकार्य आणि टीमवर्क मध्ये अडचणी येतात. ते स्वतःला सर्वश्रेष्ठ मानतात आणि इतरांच्या योगदानांना कमी लेखतात, त्यामुळे त्यांना सहकार्य करण्याची इच्छा कमी असते. यामुळे एकट्याने काम करतांना अधिक वेळ आणि प्रयत्न लागतात.
2. फीडबॅक घेण्याची अडचण:
अहंकारी व्यक्ती फीडबॅक किंवा आलोचनेला सहज स्वीकारत नाहीत. जर त्यांना त्यांच्या कार्यामध्ये काही सुधारणा करायची असेल, तर ते स्वतःच्याच मतावर ठाम असतात. यामुळे त्यांची कार्यक्षमता वाढत नाही आणि त्यांना प्रगती करणे कठीण होऊ शकते.
3. दुराग्रह (Bias) आणि चुकांची जाणीव न होणे:
अहंकारी व्यक्ती स्वतःला योग्य मानतात, त्यामुळे त्यांच्या चुकांवर किंवा दुरुस्तीला कमी लक्ष देतात. यामुळे त्यांचे निर्णय कमी प्रभावी होऊ शकतात, आणि त्यांना त्यांच्या कामात सुधारणा करणे कठीण होऊ शकते.
4. गर्वामुळे धोका:
अहंकारामुळे, काही वेळा अहंकारी व्यक्ती निर्णय घेतांना किंवा कार्य करतांना त्यांच्या क्षमतांचा अति-आत्मविश्वास दाखवतात. त्यामुळे ते धोका घेऊ शकतात, जे नंतर त्यांच्या कार्यक्षमतामध्ये नकारात्मक परिणाम आणू शकतात.
5. स्पर्धात्मकता आणि प्रेरणा:
अहंकारी व्यक्ती त्यांच्या कार्यात उत्कृष्टता साधण्याचा प्रयत्न करतात, कारण त्यांना इतरांपेक्षा सर्वोच्च स्थान मिळवायचे असते. त्यामुळे ते जास्त परिश्रम करू शकतात, आणि काही वेळा यामुळे त्यांची कार्यक्षमता चांगली असू शकते.
6. व्यक्तिगत संबंधांची आव्हाने:
अहंकारी व्यक्तीचे व्यक्तिगत आणि व्यावसायिक संबंध तणावपूर्ण होऊ शकतात. हे त्यांना एक सकारात्मक कार्य वातावरण निर्माण करण्यास अडथळा आणू शकते.
अहंकारी व्यक्तीची कार्यक्षमता काही वेळा त्याच्या आत्मविश्वासामुळे सकारात्मक असू शकते, परंतु त्याच्या अहंकारामुळे कार्यक्षमता कमी होऊ शकते. त्यामुळे, जर अहंकार नियंत्रणात ठेवला आणि इतरांचे विचार आणि फीडबॅक ऐकले तर त्यांची कार्यक्षमता वाढू शकते.
प्रा.अजय बी. कोंगे (मानसशास्त्रीय समुपदेशक)
