“करियर क्षेत्रात ‘ॲडव्हान्स डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी’ गोल्डन करिअर संधी”
प्रा. अजय बी. कोंगे
विभाग प्रमुख,
डिपार्टमेंट ऑफ शॉर्ट-टर्म कोर्सेस, संजय घोडावत इन्स्टिट्यूट, अतिग्रे कोल्हापूर.
“करियर क्षेत्रात ‘ॲडव्हान्स डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी’ गोल्डन करिअर संधी”
आधुनिक औद्योगिक क्षेत्रात कार्यरत असताना “सुरक्षा” व्यवस्थेला अत्यंत महत्व आहे. उत्पादन, इमारत, बांधकाम आणि इतर विविध क्षेत्रांमध्ये काम करणाऱ्या व्यक्तींच्या सुरक्षेसाठी योग्य उपाय योजना आणि नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे. यासाठी “ॲडव्हान्स डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी” (आयटी ) हा एक अत्यंत उपयुक्त आणि महत्वपूर्ण प्रमाणपत्र कोर्स आहे, ज्याचे उद्दीष्ट विविध औद्योगिक क्षेत्रांमध्ये सुरक्षिततेची उच्चतम पातळी राखण्याचे काम करत आहे. इंजीनियरिंग आणि बीएससी ग्रॅज्युएट पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी "आडवांस डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी" महाराष्ट्र राज्य तंत्र शिक्षण मंडळ, मुंबई अंतर्गत अल्पमुदतीचे प्रमाणपत्र पदविका उपयुक्त अभ्यासक्रम कोर्स महत्त्वपूर्ण तयार केलेला आहे. या कोर्सचा उद्देश विद्यार्थ्यांना इंडस्ट्रियल सेफ्टी व्यवस्थापन, सुरक्षा उपाय, कायदेशीर बाबी आणि आपत्कालीन प्रतिसाद यांसारख्या विषयांत विशेष ज्ञान आणि प्रशिक्षण देणारा आहे.
कोर्सचे महत्त्व: औद्योगिक सुरक्षा व्यवस्थापन, कार्यस्थळी धोके कमी करणे, आरोग्य आणि सुरक्षा उपाय, अपघात टाळण्यासाठी उपाय योजना या सर्व बाबींचा समावेश असलेल्या या कोर्समध्ये प्रशिक्षण दिले जाते. या कोर्सच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना कामाच्या ठिकाणी अपघात, धोक्यांचे मूल्यांकन, आणि योग्य सुरक्षा उपाय याबद्दल सखोल माहिती आणि अनुभव मिळतो .
कोर्सचे उद्दीष्ट: सुरक्षा नियमांचे पालन : कामाच्या ठिकाणी सर्व प्रकारच्या धोक्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक सुरक्षा नियमांची ओळख आणि पालन., धोक्यांचे मूल्यांकन: कार्यस्थळी धोके आणि त्यांचे संभाव्य परिणाम ओळखणे आणि त्यासाठी उपाय योजना तयार करणे., आघात आणि आपत्कालीन व्यवस्थापन: कार्यस्थळी अपघातांची नोंद आणि आपत्कालीन परिस्थितींमध्ये प्रतिसाद देण्यासाठी तज्ञ असणे., सुरक्षा उपकरणांचा वापर: विविध सुरक्षा उपकरणांची वापराची योग्य पद्धत शिकणे आणि त्यांचा प्रभावीपणे वापर करणे. याचे ज्ञान विद्यार्थ्यांना आत्मसात होते.
कोर्सचा अभ्यासक्रम: औद्योगिक सुरक्षा तत्त्वे : सुरक्षा नियम, मानके, धोके ओळखणे आणि त्यावर नियंत्रण ठेवणे. कार्यस्थळी आरोग्य आणि सुरक्षा: व्हेंटिलेशन, शुद्ध जल व्यवस्थापन, आरोग्य तपासणी. विधी आणि नियम : सुरक्षा धोरणे, कायदे, आणि नियमांची माहिती. आघात आणि आपत्कालीन प्रतिक्रिया: आग लागली तर काय करावे, दुर्घटना प्रबंधन, प्राथमिक आरोग्यसेवा. धोक्याचे मूल्यांकन: धोके ओळखून त्यांच्या आधारावर सुरक्षा उपाय ठरवणे. प्रात्यक्षिकासह ऑन जॉब ट्रेनिंग कोर्स अभ्यासक्रमातून विद्यार्थी आत्मसात करतात.
शैक्षणिक पात्रता: कोर्सला प्रवेश घेण्यासाठी उमेदवार कोणतीही विज्ञान शाखा पदवीधर / वैद्यकशास्त्रातील पदवीधर / बीडीएस / व्यावसायिक थेरपीमधील पदवीधर (ओटी), फिजिओथेरपीमधील पदवीधर (पीटी) पशुवैद्यकीय शास्त्रातील पदवीधर / पदवी / अभियांत्रिकी / तंत्रज्ञानातील पदविका किंवा मान्यताप्राप्त वैधानिक विद्यापीठ / मंडळाकडून त्याच्या समकक्ष किंवा आग सुरक्षा आणि औद्योगिक पर्यावरण अभियांत्रिकी (एफए) / अग्निशामक अभियांत्रिकी (एफआय) मधील पोस्ट डिप्लोमा / फायर सर्व्हिस अभियांत्रिकी (एफआर) / अग्नि सुरक्षा अभियांत्रिकी (एफएस) मधील आगाऊ पदविका / औद्योगिक सुरक्षा आणि सुरक्षा व्यवस्थापन (एफएस) मधील ॲडव्हान्स डिप्लोमा (एफए) (एफएफ) एमएसबीटीई सलग्न असावा.
करियर संधी: ॲडव्हान्स डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी कोर्स पूर्ण केल्यानंतर, विद्यार्थ्यांना विविध औद्योगिक क्षेत्रांमध्ये सुरक्षारक्षक, सेफ्टी ऑफिसर, हेल्थ आणि सेफ्टी व्यवस्थापक, रुग्णालय सुरक्षा तज्ञ या पदांवर कार्य करण्याची संधी मिळते. हे पदे विविध उद्योगांसाठी आवश्यक असतात, जसे की निर्माण उद्योग, ऊर्जा क्षेत्र, रसायन उद्योग, बांधकाम, इ. यामुळे या क्षेत्रात करियर बनवण्यासाठी हा कोर्स एक उत्तम पर्याय ठरतो. कोर्स पूर्ण केलेल्या प्रमाणपत्र धारक विद्यार्थ्यांना उच्चस्तरीय मागणी आहे: उद्योगांमध्ये सुरक्षिततेला महत्त्व दिले जाते, त्यामुळे इंडस्ट्रियल सेफ्टी तज्ज्ञांची मागणी वाढत आहे. उच्च वेतन: सुरक्षा क्षेत्रात तज्ज्ञ असलेल्या व्यक्तींना उच्च वेतन मिळू शकते. पारस्परिक विकास: सुरक्षा क्षेत्रातील तज्ञांची कन्सल्टिंग, ट्रेनिंग आणि मॅनेजमेंटच्या क्षेत्रातही वाढती संधी मिळत आहे.
कोर्सचे वेगळेपण: प्रारंभिक तत्त्वज्ञान आणि संकल्पना: या कोर्समध्ये औद्योगिक सुरक्षा आणि तंत्रज्ञानाच्या आवश्यकतेविषयी सखोल ज्ञान दिलं जातं. यामध्ये सुरक्षा नियम, कार्यक्षेत्रातील जोखमींचा आढावा आणि सुरक्षा धोरणे यांचा अभ्यास केला जातो., खासगी क्षेत्र आणि औद्योगिक क्षेत्रातील रिअल-टाइम स्थिती: विद्यार्थी कामाच्या ठिकाणी विविध प्रकारच्या जोखमींवर, सुरक्षा व्यवस्थापनाच्या विविध टूल्सवर, आणि औद्योगिक सुरक्षा प्रक्रियांवर काम करण्याचा अनुभव घेतात. यामुळे त्या त्या क्षेत्रातील इतर संबंधित परिस्थितींचा अभ्यास देखील केला जातो., अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा समावेश: औद्योगिक सुरक्षा तंत्रज्ञान आणि उपकरणांची अद्ययावत माहिती मिळवली जाते. जसे की, स्वयंचलित सुरक्षा यंत्रणा, ध्वनिमान, व्हिडिओ निगराणी आणि संबंधित सॉफ्टवेअर्सचा उपयोग., प्रशिक्षण आणि कार्यशाळा: कोर्सच्या दरम्यान विविध कार्यशाळा आणि प्रशिक्षण दिलं जातं, जेणेकरून विद्यार्थी कामाच्या ठिकाणी प्रत्यक्ष सुरक्षा उपायांचा वापर कसा करावा हे शिकू शकतात., कायदेशीर आणि कायद्यानुसार सुरक्षा: उद्योगातील सुरक्षा उपाय यांचा कायदेशीर दृष्टीकोन, विविध देशांतील सुरक्षा कायदे, आणि कार्यस्थळ सुरक्षा कागदपत्रांचे पालन कसे करावे याचा अभ्यास केला जातो.,व्यावसायिक संधी:
औद्योगिक सुरक्षा व्यवस्थापनाच्या क्षेत्रात अनेक व्यावसायिक संधी उपलब्ध होतात, जसे की सुरक्षा अधिकारी, पर्यावरण सुरक्षा व्यवस्थापक, सुरक्षा समन्वयक, आणि अन्य संबंधित पदे., जोखमींची विश्लेषण क्षमता: विद्यार्थ्यांना कार्यक्षेत्रातील जोखमींचे विश्लेषण, धोके कमी करण्याचे उपाय, आणि संकट व्यवस्थापनाचे कौशल्य विकसित करण्यावर विशेष भर या अभ्यस क्रमात दिला आहे.
उपयुक्तता आणि निष्कर्ष: औद्योगिक सुरक्षा व्यवस्थापन हे आजच्या काळात अत्यंत महत्वाचे बनले आहे. कामाच्या ठिकाणी अपघात, धोके आणि इतर संकटांपासून बचाव करण्यासाठी योग्य उपाय योजना असणे आवश्यक आहे. 'ॲडव्हान्स डिप्लोमा इन इंडस्ट्रियल सेफ्टी' (आयटी) (ADIS) हा एक प्रभावी कोर्स आहे. इंजीनियरिंग किंवा बीएससी पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी या कोर्सेसमुळे त्यांच्या करियरमध्ये मोठा बदल होऊ शकतो, कारण औद्योगिक सुरक्षा क्षेत्रातील तज्ञांची नेहमीच मागणी असते. जो विद्यार्थ्यांना औद्योगिक सुरक्षा क्षेत्रात तज्ञ बनवण्याची संधी देतो. हे कोर्स पुर्णकरून विद्यार्थी या क्षेत्रात उच्च स्तरावर काम मिळवून आपले उत्तम करिअर करू शकतात.
प्रा. अजय बी. कोंगे
विभाग प्रमुख,
डिपार्टमेंट ऑफ शॉर्ट-टर्म कोर्सेस, संजय घोडावत इन्स्टिट्यूट, अतिग्रे कोल्हापूर.
