जीवन आणि समुपदेशन प्रा. अजय बी. कोंगे
अग्रलेख :
"आत्मजागृतीची पहाट – नवा दिवस, नवा संकल्प!"
प्रा. अजय बबनराव कोंगे
मानसशास्त्रीय समुपदेशक
"लहान थोर सर्व जागे व्हा!" — ही केवळ आरोळी नाही, तर जीवनाकडे जागृतपणे पाहण्याचं आवाहन आहे. आपण ज्या भूमीत जन्मलो, ती थोर संतांची, ऋषींची, महापुरुषांची, क्रांतिकारकांची आणि शूरवीरांची भूमी आहे. अशा भूमीतील आपले जीवन हे केवळ उपजीविकेसाठी नाही, तर ‘उद्धार’ आणि ‘उत्कर्ष’ यासाठी आहे. म्हणूनच, प्रत्येक भारतीयाला आपले जीवन जागृत होऊन जगावे लागेल.
आज आपण एका विचित्र विरोधाभासात जगतो. विज्ञान प्रगत झालं, वैद्यकीय सुविधा वाढल्या, माहिती तंत्रज्ञान क्रांती झाली – तरी माणूस आजारी, अस्वस्थ, चिडचिडा आणि उदास का? मानसिक थकवा, आर्थिक तणाव, शारीरिक व्याधी, नात्यांतील वितुष्ट… हे चित्र खूप विचार करायला लावणारं आहे. आपली सकाळ ८-९ वाजता सुरू होणं, दिवसभर थकाटून, रात्री उशिरापर्यंत मोबाईलशी खेळत राहणं, ही आपली दिनचर्या आपल्याला खऱ्या अर्थाने ‘जिवंत’ ठेवते आहे का?
आपण जगत आहोत, पण वास्तवात फक्त 'जगणं चाललंय'. हा निष्क्रियपणा, हा आळस, ही मरगळ आपल्याला जीवनाच्या उद्दिष्टापासून दूर नेत आहे. आपण वेळ, ऊर्जेचा, आयुष्याचा अपव्यय करत आहोत. हे सर्व थांबवायचं असेल, तर पहाटेपासून सुरुवात करावी लागेल. कारण पहाट म्हणजे संधीची आणि शक्तीची वेळ आहे.
पहाटे उठण्याचं मानसशास्त्रीय महत्त्व
मानसशास्त्र सांगते की, सकाळी लवकर उठणारी माणसे अधिक सकारात्मक, प्रेरित, आत्मविश्वासू आणि तणावमुक्त असतात. पहाटेची शांतता, निसर्गाचा साक्षात्कार, आणि स्वतःशी संवाद साधण्याची संधी – हे मानसिक आरोग्यासाठी अमूल्य आहेत.
पहाटे ३ ते ५ या वेळेत मेंदूमध्ये अल्फा वेव्ह्ज सक्रिय असतात – जे ध्यान, चिंतन, कल्पकता आणि स्मरणशक्ती वाढवतात.
सकाळी केलेली प्रार्थना, वाचन, व्यायाम किंवा ध्यान – ही ‘मानसिक ऊर्जा भरणारी प्रक्रिया’ आहे.
याच वेळेत आपले ध्येय, संकल्प, मूल्ये आणि आत्मिक दृष्टिकोन अधिक दृढ होतो.
Divine & Spiritual Activities: आत्मशुद्धी आणि आत्मसंपन्नतेसाठी गरजेच्या
आज प्रत्येक घरामध्ये वाईट सवयी, अनावश्यक तणाव, आणि तुटलेली नाती वाढत आहेत. कारण आपण ‘अंतर्मुख’ होणं विसरलो. म्हणूनच घराघरात, कुटुंबात – आध्यात्मिक दिनक्रम गरजेचा आहे.
सकाळी सर्व कुटुंबाने एकत्र येऊन स्तोत्र, मंत्र, गीता/दासबोध वाचन, ध्यान – यामुळं आपली मूल्यं जागृत राहतात.
बाळांपासून वृद्धांपर्यंत सर्वांच्या मनात शांती, नात्यांत संवाद, आणि जीवनात दिशा मिळते.
ही क्रिया केवळ धार्मिक नाही – ती मानसिक आरोग्य, सकारात्मकता आणि व्यक्तिमत्त्व विकासासाठी आधारस्तंभ ठरते.
जीवनाची शिल्लक वेळ: क्षण अनमोल, वेळ अमूल्य
आपल्याला आजारीपणाने ग्रासलेलं नाही, मृत्यू गाठलेला नाही – याचा अर्थ आपण "संधी" मध्ये आहोत. पण ही संधी अनंत नाही!
कोणतीही घडी, कोणताही क्षण – शेवटचा असू शकतो. म्हणून प्रत्येक क्षणाचा उपयोग ‘सद्कर्मासाठी’ करावा लागेल. वायफळ गप्पा, तासनतास मोबाईल, कंटाळा – हे आपल्याला निष्क्रिय आणि क्षीण करतं. प्रत्येक दिवशी "मी काय निर्माण केलं?" हा प्रश्न विचारावा.
जीवन हे एक साधन आहे – आत्मोन्नतीसाठी, समाजोन्नतीसाठी आणि विश्वकल्याणासाठी.
आपण भारतीय – भूमीचा आत्मा आपल्या रक्ता-रक्तात
भारतीय संस्कृती ही कर्म, भक्ती, ज्ञान आणि योग यांचं अद्वितीय मिश्रण आहे.
या भूमीत भगवान बुद्ध, संत तुकाराम, छत्रपती शिवाजी महाराज, महात्मा गांधी, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, स्वामी विवेकानंद – अशा महामानवांनी जीवनाचं सार दिलं.
त्यांनी सांगितलं – “जगण्याचा अर्थ म्हणजे उद्दिष्ट, प्रयत्न, आणि परमार्थ.”
आपण त्यांच्या उत्तराधिकारी आहोत, त्यांच्या कार्याचा आणि विचारांचा वारसा आपल्याला पुढे न्यायचा आहे.
केवळ भूतकाळाच्या गौरवात रमून न राहता – आपण ‘आताच आणि इथेच’ काही तरी महान करावं, ही काळाची गरज आहे.
ऑगस्ट महिना – क्रांती, भक्ती आणि शक्तीचा संगम
ऑगस्ट महिना हा भारताच्या स्वातंत्र्याचं प्रतीक आहे.
१५ ऑगस्ट – स्वातंत्र्य दिन, म्हणजे केवळ तिरंगा फडकवण्याचा दिवस नाही, तर स्व-जागृतीचा संकल्प.
▪️ श्रावण महिना – भक्तीचा, उपासनेचा, नैतिकतेचा आणि आंतरिक स्वच्छतेचा महिना.
▪️ या महिन्यात ऊर्जा, शुद्धता आणि आत्मबल यांचा संगम घडतो.
▪️ म्हणूनच हा महिना ‘जीवनात अमूल्य परिवर्तन घडवण्यासाठी’ योग्य आहे.
आजपासून संकल्प करा –
-
पहाटे ४:३० ला उठायचं.
-
१० मिनिटं शांत ध्यान, ५ मिनिटं प्रार्थना.
-
वाचनासाठी १५ मिनिटं – गीता, संतवचने, प्रेरणादायी ग्रंथ.
-
शारीरिक व्यायाम – योग, प्राणायाम, चालणं.
-
मोबाईलचा मर्यादित आणि उद्दिष्टपूर्तीसाठी वापर.
-
प्रत्येक दिवसाचं लेखाजोखा – मी आज काय दिलं, काय शिकलो, काय उभं केलं?
शेवटी एवढंच सांगावंसं वाटतं –
जीवनात "गंभीर" न होता "खंबीर" व्हा!
दुःख, संकटं, थकवा – हे आहेतच, पण आपणच ‘ते पार करायला’ जन्माला आलोय.
पहाटे उठणं ही सुरुवात आहे – एका नव्या आयुष्याची, एका नव्या क्रांतीची.
"जगा आणि जगवा" हेच खरे धर्मकार्य आहे.
चला, ऑगस्ट महिन्याचा प्रारंभ जागृतीने करूया.
🙏🏽
लेखक:
प्रा. अजय बबनराव कोंगे
मानसशास्त्रीय समुपदेशक
(प्रेरणादायी व्याख्याते आणि जीवनदृष्टी सल्लागार)
