आपल्या कर्तृत्वावर आणि व्यक्तिमत्त्वावर कोणी जळत असेल तर… मानसशास्त्रीय उपायोजना आणि परिणाम प्रा. अजय बी. कोंगे
मानवी स्वभाव हा खूप गुंतागुंतीचा आहे. एखादी व्यक्ती प्रामाणिकपणे मेहनत करून, स्वतःचं जीवन उंचीवर घेऊन जात असते, तर काही लोक मात्र त्याच व्यक्तीच्या यशाकडे दुर्बिणीतून पाहत असतात – कारण त्यांना ते पचवत नाही. ज्या क्षणी एखादी व्यक्ती प्रगती करू लागते, त्याच क्षणी जळणाऱ्यांची जमात तयार होते. हे जळणं म्हणजे केवळ त्यांचं असमाधान नाही, तर तुमचं कर्तृत्व त्यांना असुरक्षित वाटायला लागतं.
पण या परिस्थितीतून मार्ग कसा काढायचा? अशा लोकांकडे कसं पाहावं? आणि आपल्या मानसिकतेला बिघडू न देता, प्रगतीचा प्रवास कसा चालू ठेवायचा? या लेखात आपण हाच मुद्दा उलगडून पाहणार आहोत.
जळणं म्हणजे काय?
'जळणं' हा शब्द साधा वाटतो, पण त्यामागे अनेक भावना असतात – हेवा, असुरक्षितता, न्यूनगंड, आत्मविश्वासाचा अभाव, किंवा अपयश स्वीकारण्याची अयोग्यता. तुमच्या यशामुळे त्यांना स्वतःच्या अपयशाची जाणीव होते. आणि ही जाणीव स्वीकारायची ताकद नसल्यामुळे ते दुसऱ्याच्या यशाला कमी लेखण्याचा प्रयत्न करतात.
का जळतात लोक?
- स्वतःचं अपयश स्वीकारू शकत नाहीत:ज्या लोकांना स्वतःच्या आयुष्यात काही साध्य करता आलं नाही, ते इतरांच्या यशाकडे तुच्छतेने पाहतात. त्यांना वाटतं, "याला कसं जमलं?"
स्पर्धात्मक भावना:
काही लोकांचा स्वभावच असा असतो की ते नेहमी इतरांशी स्वतःची तुलना करत राहतात. आणि कोणी त्यांच्या पुढे गेला की ते अस्वस्थ होतात.अहंकाराला ठेच लागते:
काहींच्या मनात असतं की “आपणच सर्वोत्तम आहोत,” पण जेव्हा त्यांच्याहून एखादा अधिक यशस्वी ठरतो, तेव्हा त्यांचा अहंकार दुखावतो.लोकप्रेम न पचणं:
काही वेळा तुमचं व्यक्तिमत्त्व, तुमचं सौम्य वर्तन, लोकांमध्ये मिळणारं प्रेम हे जळण्याचं कारण ठरतं.
जळणाऱ्या लोकांकडून स्वतःचं रक्षण कसं करावं?
मन:शांती जपा:
अशा लोकांकडे लक्ष दिलं, की आपण आपल्या ध्येयापासून भरकटतो. त्यामुळे त्यांच्या बोलण्याकडे, वागण्याकडे दुर्लक्ष करा. शांत राहा.स्वतःच्या कर्तृत्वावर लक्ष केंद्रित ठेवा:
जळणारे लोक आपल्याला अडथळा निर्माण करायला पाहतात. पण आपण जर ठाम राहिलो, तर ते आपोआप थांबतात.सकारात्मकता जपा:
आपल्या सभोवताल सकारात्मक लोकांना ठेवा. जे आपल्याला पुढे जाण्यास प्रेरणा देतील.कधीच प्रतिशोध घेऊ नका:
जळणाऱ्यांना उत्तर देण्याचा मार्ग म्हणजे अधिक यशस्वी होणं. प्रतिशोधात वेळ वाया घालवू नका.मुक्याने उत्तर द्या:
आपली कृती, आपलं शिस्तबद्ध जीवन आणि यश हेच त्यांच्या नकारात्मकतेला सर्वोत्तम उत्तर असतं.
यशस्वी लोकही जळणाऱ्यांना सामोरे गेले आहेत
इतिहासात अशा अनेक व्यक्ती आहेत ज्यांच्यावर लोकांनी टीका केली, जळले, त्यांना खालचा दर्जा देण्याचा प्रयत्न केला. पण त्यांनी त्या सर्व टीकांना दुर्लक्ष करून आपलं काम चालू ठेवलं.
डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम – त्यांच्या साधेपणावरून आणि दक्षिण भारतातून येण्यावरून अनेकांनी त्यांना कमी लेखलं. पण त्यांनी आपल्या कार्यातून जगात नाव कमावलं.
महात्मा गांधी – अहिंसात्मक लढ्यामुळे त्यांच्यावर अनेक टीका झाली, पण त्यांनी आपल्या ध्येयावर विश्वास ठेवला.
सचिन तेंडुलकर – फॉर्ममध्ये नसतानाही टीका करणारे भरपूर होते, पण त्यांनी आपलं उत्तर फक्त बॅटने दिलं.
आपल्या वर्तनाचं स्वतः मूल्यमापन करा
कधी कधी आपल्याला हे ही पहावं लागतं की आपण आपलं वागणं योग्य पद्धतीने ठेवलंय का. कर्तृत्व आणि व्यक्तिमत्त्व हे जेव्हा नम्रतेनं सादर केलं जातं, तेव्हा त्याचा आदर होतो. पण जर गर्व, दिखावा किंवा दुसऱ्यांना कमी लेखण्याची वृत्ती असेल, तर त्यावर टीका होणं साहजिक असतं.
म्हणूनच, प्रगती करताना नम्र राहणं, इतरांनाही प्रोत्साहन देणं, आणि आपली माणुसकी जपणं हे महत्त्वाचं असतं.
जळणाऱ्यांचं रुपांतर प्रेरणेत करा
जर कोणी तुमच्यावर जळतंय, तर त्यांचं वागणं तुमच्यासाठी एक प्रेरणा बनू द्या. त्यांचं वागणं हे दाखवतं की, आपण काहीतरी विशेष करत आहोत. म्हणूनच, त्यांची नकारात्मक भावना आपल्या आत्मविश्वासाचं इंधन ठरू द्या.
"ते जळतात म्हणजे आपण उजळतो आहोत."
"जिथे यश असतं, तिथे हेवा नेहमीच असतो."
